Nöbetçi Eczaneler
Üstlenmiş olduğu görev nedeniyle diz eklemi kuvvetli kemik yapısına ve stabilizasyon ( dayanıklılık – sağlamlık ) açısından bağ dokusunun desteğine ihtiyacı vardır. Desteği ; ön – arka çapraz bağlar ile iç – dış yan bağlar verir. Birincil görevi uyluk kemiğinin ( femur ) kaval kemiği ( tibia ) üzerinde kaymasını ve dönmesini önlemek olan ön çapraz bağ ( öçb ) en sık yaralanan bağdır.
Bağlar içerisinde en az elastikiyete sahip olan ön çapraz bağ, günümüzde diz eklem yaralanmalarının %40 – 50 sini oluşturmaktadır. Ön çapraz bağ yaralanmalarının çoğu sportif aktiviteler sırasında meydana gelmektedir. Yaralanmalar en fazla 15 – 40 yaş aralığında ve yaralananların büyük kısmını da 25 yaş altı sporcular oluşturmaktadır. Kadınlarda öçb yaralanmaları erkeklere oranla 2 – 8 kat daha fazla görülmektedir. Ancak erkeklerin riskli sporlara katılım oranı çok olduğundan toplamda öçb yaralanmaları erkeklerde daha fazladır.
Ön çapraz bağ yaralanmalarının en sık oluş şekli, ayak yerde sabitken dizin içe doğru dönmesiyle oluşur. Futbolcular şut çekerken topa vurdukları bacak değil yerde sabit duran bacaktaki diz sakatlanır. Kopma – yırtılma sırasında kişi patlama tarzında ‘ pop ‘ ses duyar ve sanki bacağının koptuğu hissine kapılır.
ÖN ÇAPRAZ BAĞ NEDEN YARALANIR ?
– Spora uygun olmayan araç – gereç
– Spor yapılan zeminin elverişsiz olması
– Yetersiz kas gücü
– Riskli bir hareket anında adelenin kasılması
BELİRTİLER NELERDİR ?
– Yaralanma sırasında yüksek sesli ‘ pop ‘ sesi duyulur ve hareket ederken dizde boşalma hissi olur.
– Dizde ve tüm bacakta şiddetli ağrı görülür.
– Ödem, morluk veya kızarıklık oluşabilir.
– Dizde hareket kısıtlılığı olur.
Yaralanma olduktan hemen sonra yapılması gereken aktivitenin sonlandırılmasıdır. Daha sonra bir bez veya havluya buz konularak soğuk uygulama yapılmalıdır. Ardından yaralanan bacağı yere basmadan bir sedye yardımıyla veya kucakta taşınarak hastaneye götürülmelidir.
ÖÇB’ DE NASIL TANI KONULUR ?
İlk olarak hasta öyküsü alınır ve daha sonra dizin kapsamlı bir muayenesi yapılır. Öçb’ nin bütünlüğünü anlamaya yönelik bazı özel testler yapılır. Yapılan bu testler ile öçb yırtığı tespit edilebilir. Kemiklerde kırık veya çatlak oluştuysa muayeneden sonra çekilecek olan diz filmi ile görülebilecektir.
SPORCULARDA AMELİYATSIZ TEDAVİ SEÇENEĞİ YOKTUR
Tam olmayan yırtıklarda, düşük fiziksel aktivitesi olanlarda, genel durumu iyi olan hastalarda cerrahi tedaviye gereksinim duyulmayabilir. Bu tür hastalar yaşantıları boyunca ön ve arka uyluk kaslarını kuvvetlendirici çalışmalar yapmalıdırlar. Riskli aktivitelerde ( futbol – basketbol – kayak ) özel tasarlanmış dizlik kesinlikle kullanmaları gerekmektedir. Eğer dizde kayma, boşa gitme, dönme gibi belirtiler varsa cerrahi müdahale doğru seçenek olacaktır.
Sporcularda ameliyatsız tedavi olanağı yoktur. Çünkü sporcuların dizleri yüksek derecede zorlanmalara maruz kalır ve sağlam bir bağ olmadan dizin sağlamlığı korunamaz. Dizde kayma ve menisküs ile kıkırdaklarda yeni yaralanmalar oluşabilir.
SPOR VEYA AKTİVİTEYE NE ZAMAN DÖNÜLEBİLİR ?
– Dizi tam olarak doğrultabiliyor, ağrısız bükebiliyorsanız
– Yaralanmış olan diz eski sağlam gücünü kazanmışsa
– Şişlik kaybolduysa
– Hızlı ve düşük hızda topallamadan koşu yapabiliyorsanız
– Yana makaslama hareketi yapabiliyorsanız
– İki bacağınızla ve sakatlanmış olan bacağınızla tek olarak ağrı olmadan sıçrayabiliyorsanız, bir doktor ya da fizyoterapist eşliğinde aktivitelere dönebilirsiniz.
YARALANMALARDAN NASIL KORUNABİLİRSİNİZ ?
Ön çapraz bağ yaralanma sıklığını azaltmak için antrenman zamanında diz eklemini destekleyen kaslar güçlendirilmeli, vücut esnekliği arttırılmalı ve yapılacak olan spora yönelik teknik ve beceri geliştirilmelidir.
Ayrıca amatör sporla uğraşanların yoğun ve sporcuya özel fizik tedavi rehabilitasyonu programına dahil olmadıkları sürece 5 – 6 ay gibi bir sürede temas sporlarına ( futbol – basketbol gibi ) dönmeleri riskli olacaktır.
