CÜZZAMLILAR DERESİ  ( Dedeler Deresi) Nİ

KÜLTÜREL VARLIKLARIMIZA VE TURİZM’E

KAZANDIRALIM..

 

Safranbolu-Yazıköy yol ayrımı; LPG dolum tesisleri (Aygaz) altındaki,Zincirli Kuyudan başlayıp Kastamonu yolunda,Araç çayı ile birleşim noktasında,solunda Saygın Tekstil karşısında Gürmen giyim sanayi arasındaki alan, Safranbolu da Cüzzamlılar deresi olarak anılan yerdir.

Yazıköy yolunun sağ tarafındaki LPG Dolum tesisinin karşısındaki, “ Zincirli Kuyu “ olarak  adlandırılan alanda geçmiş dönemlerde 12 kadar yapının bulunduğu ve bu kısımda Cüzzamlı ( Lepra ) hastalığına yakalanmış bayanların barındığı bilinmektedir.

Bugün Safranbolu Mezarlığının alt tarafında bulunan dere yatağındaki su kaynağının az ilerisinde, Ceviz ağaçlarının bulunduğu alanda, 2 adet idari yapının bulunduğu birinin aş evi,birinin de muayene binası olarak kullanıldığı halk  arasında ifade edilir.

Derenin Alt kesimlerinde, iğreti olarak yapılan yerlerde de Erkek hastalar kalıyordu.  Ayrıca İnsan eliyle yapılmış, bir mağara bulunmaktadır.( Kaya Mezarı da olabilir )

Maalesef bu alan günümüzde Çöp döküm sahası olarak kullanılmaktadır. Günümüzde buranın temizlenip Kültür Varlıklarımıza kazandırılıp, Turizme açılması gerekir.

Cüzzamlılar Deresi ile ilgili en iyi Çalışma sayın  Uğurol Barlas tarafın yapılmış, “ Geleneksel Açıdan Safranbolu Tıp Tarihine bir bakış “ adlı kitabında Dedeler Oturağı dediği,Cüzzamlılar Deresi ile ilgili bilgiler vermiştir.

Bölgede Cüzzam hastalığına yakalanan kadın ve erkek hastalar, yukarıda anlattığımız bölgeye bırakılırdı. Safranbolular zaman zaman  bölgeye yiyecek bırakırlardı.

Cüzzamlıların çarşı kesimine girmeleri yasaktı. Hastalar bazen Kastamonu yoluna çıkar,oradan geçenlere isteklerini bağırıp,yeniden kanyona çekilirlerdi.

Hatta buraya çok genç yaşta hastalanıp bırakılan, “ Ayşe Aliye” isimli genç kız için  Türküde yakılmıştır.

DEDECİK TÜRKÜSÜ ( ALİYE TÜRKÜSÜ )

                                 Dedecikten bir su içtim kanmadım

                                 Elli dirhem kurşun yedim ölmedim.

                                 Şu gençlikte bir murada ermedim.

                                 Ağlama Ali yem ben gidi yom mezara

                                  Dedecikten bir incecik yol gider

                                  Nazlı Aliye’yi aramaya sal gider

                                  Ağlama Aliyem ben gidiyom mezara

                                  Uzun oğlan mezarımı geniş kazma dar olsun

                                  Etrafında Lale Sümbül bol olsun

                                  Girdimde mezara çıkmam dünya yüzüne

                                  Ağlama Aliyem ben gidiyom mezara

1935 yılında Karabük D.Ç Fabrikalarının kurulmasıyla ilgili İngiliz  firması,” BRESSET “  Safranboluda ve karabükde araştırmalar yaparken. Safranboluda Frengi ve Cüzzamlılar olduğunu öğreniler.

Hükümetimize eğer bu hastalıkları kontrol ederseniz, İnşaat için Karabük’e geleceklerini söylerler. Bunun üzerine Özellikle Cüzzam Hastaları,kanyondan toplanır. Elazığdaki Lebra hastanesine nakledilirler.

Bu gelişme üzerine, Cüzzamlıların yaşadığı kulübeler, üzerlerine odun yığılıp yakılarak yok edildi. Tüm alan aylarca periyodik olarak kireçlendi.

Tekrar söylüyorum, Günümüzde buranın temizlenip Kültür Varlıklarımıza kazandırılıp, Turizme açılması gerekir.

                                                                                       Nuri KIRIMLI

                                                                           Emekli Tarih Öğretmeni

                                                        Safranbolu Kültür Turizm Vakfı Tarih Danışmanı

Kaynaklar:

• Yerel Tarih Araştırmacısı: Selim Güntay
• Geleneksel Açıdan Safranbolu Tıp Tarihine bir bakış: Uğurol Barlas
•  Deri ve Zührevi Hastalıkları El Kitabı: Türkan Saylan