“Plastik atıklar ve kirleticilerin yılda 9 milyon kişinin ölümüne neden olduğunu biliyor muyuz?”
Karabük bizim evimiz, yurdumuz, Anadolu’muzda çok güzel bir şehir. Sevdiğimiz birçok insan, çoğu tanıdığımız, gelmiş geçmiş atalarımız, doğmamış çocuklarımız ve torunlarımız belki de burada yaşadı veya yaşayacak. Sevinçlerimizi, hüzünlerimizi ve tüm güzel inançlarımızı bu güzel şehirde yaşadık.
Karabük toprakları yüzlerce yıl sürecek bir berekete sahip. Suların bolluğu, yeşilin bin bir tonu, ilkbahar-sonbahar çiğdemleri, süsenleri, orkideleri, ceylanları, geyikleri, vaşakları, tarımsal faaliyetleri, şelaleleri, mağaraları, yaylaları ile inanılmaz derecede biyolojik, ekolojik ve coğrafik zenginliğe sahip. Bu zenginlik geleceğin çocuklarının, daha doğmamış torunlarımızın. Çevre kirliliği insan eliyle oluşturulan; bu güzel doğayı bozan, kirleten, insanların, hayvanların ve bitkilerin sağlığını olumsuz etkileyen bir konu.
Tablo 1: Karabük şahane bir biyolojik, ekolojik ve coğrafi zenginliğe sahip. Bu doğayı tertemiz korumamız gerekir.
Çevre kirliliğinin insan sağlığına zararları her geçen gün artan bilimsel makalelerle ortaya çıkıyor. Çevre kirliliği ve plastik atıkların psikiyatrik rahatsızlıklara, depresyona yol açtığı biliniyor. Yine Danimarka’da yapılan çalışmaya göre çeşitli faktörlerle (nöroinflamatuar yollarla) insan beynini olumsuz etkilediği belirtiliyor.[1].ABD’de yapılan başka bir çalışma da ise obezite (aşırı kilo), şeker hastalığı (diabet hastalığı), yüksek tansiyon ve yaşla ilişkili uzun süreli birçok hastalık çevre kirliliği ile ilgili bulunmuştur. [2] Burada “bu hastalıklar sadece çevre kirliliği ile ilişkilidir anlamı da” asla çıkmamalıdır. Hepsi aynı zamanda birçok faktörle (genetik, çevresel…) de ilişkilidir. Çok güzel başka bir çalışmaya göre çevresel kirleticiler ve plastik atıklar (PM10, PM2.5, SO2, NO2 ve CO) artan Covid-19 salgını ile ilişkili de bulunmuştur[3].
Kanada’da yapılan başka bir çalışmaya göre; hava, su ve topraktaki plastik atıklar ve kirleticiler nedeniyle her yıl dünya da 9 milyon insanın öldüğü belirtiliyor[4]. Çevresel faktörler, çevresel riskler ve plastik atıklar çocuk sağlığı ile ilişkili de bulunmuştur. Çevresel riskler ve hava kirliliği de Avrupa’da çocuklarda hastalık yükünün en sık nedenleri arasındadır.[5] Çevresel kirleticilere maruz kalma, artan sağlık riskini meydana getirir.Çin , artan kent nüfusları nedeniyle katı çevresel düzenlemeler yapmıştır. Sağlıklı şehirler kurmak için reformlar düzenlemiştir[6].
Tablo 2: Karabük’ümüzden farklı yerlerde çevresel kirlenme. Evimiz Karabük’ümüze ve çocuklarımıza bunu yapmaya hakkımız yok. Onlara tertemiz bir çevre bırakmak bizim ödevimiz. Çünkü Karabük bizim evimiz. Onun doğasını ve çevresini evimizin odaları gibi görmemiz gerekir.
Görüldüğü üzere çevresel kirlilik ve plastik atıklar, birçok sağlık sorunu ile birliktedir. Bu temel bir halk sağlığı problemidir. Devletimizin ve belediyelerin temizlik çalışmalarına bizler de halk olarak yardımcı olmalıyız. Yere atılan her her çöp, her plastik atık ve kirletilen akarsular bize kötü bir çevre ve sağlıksız bir gelecek olarak geri dönmektedir. Çocuklar ve gençler bilinçlendirilmeli ve farkındalık mutlaka oluşturulmalıdır. Yere attığımız her çöp, çocuklarımızın, torunlarımızın geleceğini mahvediyor. Bizlerin; çocuklara ve gençlere tertemiz bir Karabük ve çevre bırakma ödevimiz var. Bunun için etkili-bilimsel çalışmalar da yapılması şarttır.
Kaynaklar
1. Khan, A., et al., Environmental pollution is associated with increased risk of psychiatric disorders in the US and Denmark. 2019. 17(8): p. e3000353.
2. Brewer, D., et al., Nutrition and environmental pollution extension curriculum improved diet-related behaviors and environmental health literacy. 2019. 13: p. 1178630219836992.
3. Bashir, M.F., B.M. Bilal, and B.J.E.R. Komal, Correlation between environmental pollution indicators and COVID-19 pandemic: A brief study in Californian context. 2020: p. 109652.
4. Basu, N. and B.P.J.C.J.o.P.H. Lanphear, The challenge of pollution and health in Canada. 2019. 110(2): p. 159-164.
5. Rojas-Rueda, D., et al., Environmental burden of childhood disease in Europe. 2019. 16(6): p. 1084.
6. Yang, J., et al., The Tsinghua–Lancet Commission on Healthy Cities in China: unlocking the power of cities for a healthy China. 2018. 391(10135): p. 2140-2184.