Hidroelektrik santral (HES) akan suyun gücünü elektriğe dönüştürürler.
Akan su içindeki enerji miktarını suyun akış veya düşüş hızı tayin eder. Büyük bir nehirde akan su büyük miktarda enerji taşımaktadır. Ya da su çok yüksek bir noktadan düşürüldüğünde de yine yüksek miktarda enerji elde edilir. Her iki yolla da kanal yada borular içine alınan su, türbinlere doğru akar, elektrik üretimi için pervane gibi kolları olan türbinlerin dönmesini sağlar. Türbinler jeneratörlere bağlıdır ve mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürürler.
Ülkemizde son yıllarda hemen hemen her bölgede her dere-ırmak üzerine projelendirilen HES’Lere vatandaş neden karşı.
Yada KARABÜK’TE Kİ HES Projelerine karşı
KARABÜK Neden sessiz ?
Konu hakkında vatandaşlar “HES’ler doğayı katlediyor. HES’ler gelecek kaygısıyla geleceğimizi elimizden alıyor. Özellikle Karadeniz’in iklimini, toprağını, bitkisini, hayvanını dolayısıyla insanını yok ediyor. Dereleri boruların içine hapsedip, bizi sesini duymaktan bile mahrum bırakıyor. Çevrecinin daniskası olanlar ise, bütün bu olanlara ses çıkaranları “gereği neyse” yaptırarak dövdürüyor, vurduruyor, hapse atıyor. ” diyorlar..
HES Savunucularına göre ise Enerji üretip ülkemizin refah payını artırmak için önemli.
İŞTE HES İÇİN ZARARLAR VE FAYDALARI;
HES’in FAYDALARI:
1. Avrupa Birliği ve UNESCO tarafından çevre dostu oluşu nedeniyle desteklenen küçük ve orta ölçekli işletmeler olan nehir tipi santrallerin özellikle kırsal kesimde istihdam olanakları ve kırsal kalkınma üzerinde olumlu etkileri vardır. İrili ufaklı bu projelerin hayata geçirilmesi kırsal kalkınma sorunun çözümüne büyük katkı sağlayacaktır.
2. Özellikle yörede yaşayan veya o yörede doğmuş insanların veya ilgili kurumların öncülük ettiği projelerin, yöre ekonomisine uzun vadede büyük faydalar sağlayacağı, dışarıya karşı bağımlılığı azaltacağı ve kronikleşmiş sorunları çözeceği aşikârdır.
3. Çevresel atık ve kirlilik söz konu değildir. Çevreye uyumlu, temiz, yenilenebilir, yüksek verimli (% 90’ın üzerinde), yakıt gideri olmayan, uzun ömürlü (200 yıl), yatırımı geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl), işletme gideri çok düşük, dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynaktır.
4. Boşa akan suların değerlendirilmesi mümkün olacaktır.
5. Maliyet, arz güvenliği, yerli kaynak olması, çevreye uygunluğu açısından da değerlendirildiğinde önemli faydaları bulunmaktadır.
6.Hidroelektrik santrali işletmeciliğinin getireceği ekonomik bağımsızlık sayesinde dışa bağımlılık azalmış olacaktır.
HES’in ZARARLARI :
1. Hidroelektrik santralin çalışması için suyunun kullanılacağı derelerdeki doğal hayatın devamı üzerinde zararlar söz konusu olabilir. Bu zararlar derelere yeterli ‘can suyu’ bırakılması ve etkin-yerinde denetim ile giderilebilir.
2. Santral inşası çalışmalarının çevresel tahribata yol açması ve çevreye gerekli özenin gösterilmemesinin yol açacağı tahribat sorunları gündeme gelebilir. Özellikle derenin bir yerden başka bir yere akıtılması için kanalların yapılması esnasında ormanların tahrip edilmesi riski bulunmaktadır.
3. Sulama amacıyla kullanılan dere sularından bu amaçla faydalanma imkânının sınırlandırılmasının veya tamamen ortadan kalkmasının, yöredeki tarımsal üretime olumsuz etkileri olacaktır.
4. Yöre insanının HES’lerin faydaları ve zararları ile ilgili eksik ve yanlış bilgilendirilmesi neticesine oluşacak tepkilerin yol açacağı olumsuz durumlar da dikkate alınmalıdır.
5. Devletin alım garantisi nedeniyle oldukça cazip olan hidroelektrik santral işletmeciliğinin çok sayıda faaliyete geçmesinin, çevresel etki açısından yöreye olumsuz etkileri olacaktır.
6.Hastalıklarda artışlar yaşanabilme olasılığı yüksek.
7.Barajlarda meydana gelecek buharlaşmadan dolayı topraktaki tuzluluk oranı artacak verimli tarım arazilerimizi yavaş yavaş yok edeceğiz.
8.Sismik hareketlerde ve erezyon, sel gibi doğa olaylarında olası bir artış söz konusu.
KARABÜK’TE HES PROJELERİ
-Ovacık mevkinde 37,038 MWm / 35,186.1 MWe kapasiteli tesis için EPDK ‘dan lisanslı AKBAŞ a verilen Projesi yanı sıra Irmak Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş. nin Eren Regülatörü ve HES Projesi ve Karabük merkeze bağlı Bolkuş Köyü yakınında Filyos Çayı üzerinde inşa edilen Suçatı HES projeleri bilinen büyük projeler.
Bu arada 2010 yılında Kardemir ““Şirketimiz ile Akfen Holding AŞ’nin bağlı ortaklığı olan Akfen Hidroelektrik Santral Yatırımları A.Ş. arasında, Pirinçlik’te faaliyet gösterecek 22,5 mw kapasiteye sahip hidroelektrik santralini kurup işletecek Enbatı Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret AŞ’nin hisselerinin yüzde 100’ünün 10 milyon avro tutarla alımına dair ‘Hisse Satış ve Alış Anlaşması’ daha önce imzalanmıştır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan gerekli izinler alınmış olup, 27 Aralık 2010 itibari ile hisse devri tamamlanmıştır.” diyerek KAP a yaptığı açıklama ile HES Projelerine dahil olmuştu.
HES’LER İLE SORUNLARIN BAŞLANGICI
Karabük Enerji A.Ş’nin proje sahibi olduğu Suçatı HES Projesinin, Karabük-Yenice Karayolunda çekmeye neden olduğu. Karabük-Zonguldak tren yolu tünelinde tehlikeye yol açtığı, projenin regülatör ünitesinin yıkılarak membada can kayıplı taşkınlara sebebiyet vereceği, Bolkuş Köyünün ve çevrede yer alan tren yolu hatlarının sel tehdidi altında olduğu, işin projelerinin onaysız hatta projelerinin olmadığı hiçbir izninin alınmadığı ve denetim yapılmadığı iddia edilmekteydi.
Karabük Valiliği kamuoyuna yansıyan tüm bu iddiaların araştırılması için Devlet Su İşleri (DSİ) 23. (Kastamonu) Bölge Müdürlüğünden Suçatı HES Projesinin incelenerek bir rapor hazırlanmasını istemişti.
Karabük Valiliğinin talimatı ile DSİ 23. Bölge Müdürlüğü raporunu hazırladı ve ilgili makama sundu. İşte DSİ 23. Bölge Müdürlüğünün Karabük Elektrik ve Enerji Üretim A.Ş’nin proje sahibi olduğu Suçatı HES Projesiyle ilgili raporu.
Suçatı HES Projesi:
Suçatı HES Projesi Yenice Çayı üzerinde 199.27 m – 150.00 m kotları arasında 49.27 m brüt düşüye sahip. 43 MW kurulu gücünde, proje debisi 125 m3/s olan, yılda ortalama yaklaşık 110 GWh enerji üretmesi planlanan bir hidroelektrik santral projesidir. İki kademeli olarak projelendirilmiş tesis kapsamında 2 adet regülatör, 2 adet trafo 5.5 km üretim tüneli üniteleri yer almaktadır. Projenin yaklaşık yatırım bedeli 120 milyon Amerikan Dolarıdır.
Suçatı HES Projesi DSİ tarafından geliştirilmiş projelerinden olup: Batı Karadeniz Havzası İstikşaf Raporu – 1969 Filyos Akarsu Havzası Master Plan raporu – 1987 ve Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi Revize Master Plan Raporu 2001 ile Dsi literatüerine girmiştir.
Suçatı HES Projesi: 4628 sayılı kanunu kapsamında DSİ ve EIE tarafından geliştirilen ve Su Kullanım Hakkı Anlaşması yapmak üzere şirketler tarafından müracaat edilebilecek Hidroelektrik enerji projelerinin listesi olan Tablo- 2 Mayıs 2004’den itibaren yayınlanmaktadır.
Suçatı HES Projesini hayata geçirmek amacıyla Karabük Enerji Üretim A.Ş firması 3.36 krş/Wh katkı payı ödemeyi taahhüt ederek ihalesini almıştır. Suçatı HES Projesinin inşaatına 26.03.2001 tarihinde başlanılmış olup, tesisin 2014 yılı içerisinde işletmeye geçmesi öngörülmektedir. Projenin DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması, EPDK ile lisansı anlaşması imzalanmıştır. Projenin:
EPDK Üretim Lisansı,
Su Kullanım Hakkı Anlaşması,
Çevresel Etki Değerlendirme (Çed) Belgesi,
Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi ,
İmar Plan Onay Belgesi ,
Orman İzin Belgesi,
Onaylı Regülatör 1. Kademe Kati Projeleri,
Devlet Karayolu İle Yapılmış Protokolü,
4628 sayılı kanun kapsamındaki HES Projeleri Kanunlar gereği olarak “Kamu Yararı Olan” projeler olup, inşaat Ruhsatından muaftırlar.
Görüleceği üzere firma yetkilileri almaları gereken her türlü izni ve onayı almış bulunmaktadırlar.
Suçatı HES Projesi inşaatı sürekli olarak Bölge Müdürlüğümüzce denetlenmekte, raporlanmakta ve talimatlandırılmaktadır. Firmaya yazılmış olan 05.10.2012 tarih ve 174702 sayılı yazımız ile 29.11.2012 tarih ve 577048 yazımızın ve birer kopyası ekte verilmiştir. Ayrıca; Yetki ve görevleri kapsamında ilgili her kurum tarafından da kendi mevzuatları kapsamında denetim altındadırlar.
Baraj, Hidroelektrik Santral (HES) gibi yüksek debili akarsular üzerinde inşa edilmesi zorunlu olan projeler çok özel ve kritik projeler olup kendilerine özgü inşaat teknikleri gerekmektedirler. Suçatı HES Projesinde de görevli teknik personeller ve yüklenici firmalar bu tür su yapılarında uzmanlaşmış, iş deneyimleri olan kişilerdir. Projenin inşaat işlerini almış olan Hitit İnşaat Madencilik San. Ve Tic. Ltd. Şti. ve İksa Enerji Madencilik İnşaat Taahhüt Nakliyat San. Ve Tic. Ltd. Şti. bu tür projelerde iş deneyimleri ve iş bitirmeleri olan firmalardır. Söz konusu firmalar çalışmaları iş ve işçi güvenliğini ve iş bitirmeleri olan firmalardır. Söz konusu firmalar çalışmaları kapsamında iş ve işçi güvenliğini azami düzeyde tutmaktadırlar.
Aşağıda başlıklar halinde Hidroelektrik santraller konusunda genel bilgiler verilmiştir.
Hidroelektrik Santraller ve Çevre:
Enerjiye ihtiyaç varsa bu enerjinin üretilmesi, bu üretimin gerçekleştirilmesi içinde doğal olarak bu tesislerin yapılması gerekmektedir. Yapılacak her tesisin mutlaka çevreyle etkileşmesi söz konusudur. Hidroelektrik Santraller (baraj veya nehir HES) çevresine en az etki yapan enerji tesisleridir.
Çeşitli enerji kaynaklarının: yarattığı hava kirliliği, iklim tesiri, normal işletme, radyoaktivitesi, tabi görünüme zararı, pik ihtiyaç karşılama güvencesi ve riske karşı duyarlılıkları karşılaştırıldığında hidroelektrik santrallerin diğer santrallere nazaran en az risk ve olumsuz tesir oluşturmaktadır. Hidroelektrik Santraller: çevreyle uyumlu, temiz, yenilebilir, pik talepleri karşılayabilen, yüksek verimli (%90’ın üzerinde). Yakıt gideri olmayan, enerjide sigorta rolü üstlenen, uzun ömürlü (50 yıl ve üzeri) yatırımı geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl) işetme gideri çok düşük (yaklaşık 0.2 cent /kWh) dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynaktırlar. Türkiye’nin diğer enerji alternatifleri karşısında milli kaynak olan, suyu kullanan hidroelektrik santrallere öncelik vermesi ve teşvik etmesi için ekonomik, çevresel ve stratejik birçok sebep de vardır.
Aşağıda çeşitli tip enerji üretim tesislerinin çevresel etkileri ve risk durumları verilmiştir. Görüleceği üzere Hidroelektrik Santraller (baraj ve nehir HES ) çevresine en az etki yapan enerji üretim tesisleridir.
HES’LER İÇİN KARABÜK’TE PROTESTO
Kadıbükü, Çıraklı, Davutobası, Akören, Çerçen, Toprakcuma, Sarıahmetli, Kuzyaka, ve Navsaklar köylerinden gelen 100′ü aşkın kişi Kadıbükü Köyü’nde toplanarak HES projelerini protesto ederek bölge de Yenice’den sonra HES’lere karşı protesto eylemi yapılmıştı..
Kaynak 1 Karabük’te Hes Projeleri dosyası 1 Karabük Gündem
2 Karabük suçatı Hes prajesi Karabüknet Haber.
