Hava Kirliliği: Soluduğumuz Hava Ne Kadar Temiz?

Op.Dr.Abdullah Emre Taçyıldız

Hava kirliliği, soluduğumuz havanın biyolojik, kimyasal ve fiziksel etkenlerle kirlenmesidir. Ev ıçi ısıtma cihazları, motorlu taşıtlar, endüstriyel tesisler, sigara ve orman yangınları gibi faktörler hava kirliliğinin temel kaynaklarıdır. Mikroplastik atıklar, karbonmonoksit, ozon, nitrojen dioksit ve sülfür dioksit gibi kirleticiler havada bulunabilir ve solunum yolu hastalıklarından ölüme kadar ciddi etkilere yol açabilir.

Dünya nüfusunun yaklaşık %99’u az ya da çok hava kirliliğine maruz kalmaktadır. Geri kalmış ülkelerde bu oran daha yüksektir. Yaklaşık 2,4 milyar insan, evlerini kirletici yakıtlarla ısıtarak ya da yemek pişirerek her yıl 3,2 milyon erken ölüme neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yılda toplam 4,2 milyon ölüm hava kirliliği ile ilişkili.

Hava Kirliliğinin Halk Sağlığına Etkileri

Hava kirliliğine maruziyet, kısa ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Akciğerlerin derinlerine nüfuz eden ince partiküller, solunum yolu enfeksiyonları, kalp hastalıkları, felç ve akciğer kanseri risklerini artırır. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve yoksul bireyler bu etkilerden daha fazla zarar görmektedir. Ayrıca, kötü hava kalitesi düşük doğum, düşük yapma ve bilişsel bozukluklar gibi sorunlarla da ilişkili bulunmuştur.

2019 yılında hava kirliliği, 6,7 milyon ölümün %85’ine neden olmuştur. Bu ölümlerin çoğu, iskemik kalp hastalığı, felç, akciğer kanseri ve KOAH gibi bulaşıcı olmayan hastalıklara atfedilmektedir. Hava kirliliği, tütün kullanımından sonra bu hastalıkların ikinci büyük nedenidir.

Hava Kirliliğine Karşı Nasıl Korunabiliriz?

Hava kirliliğiyle mücadele herkesin sorumluluğudur. Hükümetler, topluluklar ve bireyler bu sürece katkı sağlamalıdır:

• Hükümetler: Emisyonları azaltacak politikalar geliştirin, temiz enerjiye yatırım yapın ve hava kalitesi standartlarının uygulanmasını sağlayın.
• Topluluklar: Yerel sağlık politikalarını entegre ederek şehir planlamaları yapın.
• Bireyler: Sürdürülebilir yaşam tercihlerine yönelin, enerji tüketiminizi azaltın ve temiz enerji kullanımını destekleyin.

Sağlığımızı Tehdit Eden Kirleticiler

Hava kirliliğinin başlıca sağlık tehdidi oluşturan bileşenleri şunlardır:

• Partikül Madde (PM): Yemek pişirme, ısıtma ve diğer evsel faaliyetlerden kaynaklanır. Solunabilir partiküller (PM2.5), özellikle yanma süreci ve gaz reaksiyonlarından türetilebilir.
• Azot Dioksit (NO2): Endüstriyel yanma, gaz ocakları ve şömineler NO2’nin başlıca kaynaklarındandır. Solunum yolu hastalıklarını şiddetlendirir.
• Karbon Monoksit (CO), Ozon (O3) ve Sülfür Dioksit (SO2): Solunum ve dolaşım sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratır.

Genel Değerlendirme

Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri, temiz hava ve yeşil alanların sağlık üzerindeki olumlu etkilerini vurgulamaktadır. Şehirlerde temiz hava, etkili toplu taşıma ve çevre dostu tasarımlar, hem bireylerin sağlığını iyileştirir hem de iklim değişikliğini azaltır. Karabük gibi çevresel avantajlara sahip şehirler bu zenginliklerini koruma sorumluluğu taşımalıdır.